Hoewel het alfabet voor velen een evidentie is, is het dat niet altijd voor kinderen in het derde leerjaar. Toch is het belangrijk dat ze dit onder de knie krijgen, zodat ze vanaf het vierde leerjaar het woordenboek op een handige manier kunnen gebruiken. Het alfabet opzeggen lukt meestal nog wel maar alfabetisch ordenen is al wat moeilijker. Ik zet een aantal speelse werkvormen op een rij om dit in te oefenen en deel ook een aantrekkelijk werkblaadje over het alfabet.
De lessen over het alfabet begon ik heel vrolijk en speels. Ik zette een wandplaat met alle letters vooraan bij het bord, nam er een stok bij en liet de kinderen de letters in volgorde zeggen. Ze moesten de letter zeggen die ik aantikte. Dit klinkt nu heel erg saai maar door te variëren in tempo en door bijvoorbeeld heel korte pauzes in te lassen, hou je de kinderen alert. Als dit een aantal keer goed ging, moeten de kinderen elke letter afwisselend hoog/laag of luid/zacht zeggen. Op deze manier heb je het alfabet al bijna 10 keer opgezegd en zit het al wat in de oren.
Een andere activiteit die ik deed is ‘Zoek de letter’. De leerlingen deden hun ogen toe en ik bedekte één letter. De kinderen moesten dan zoeken welke letter afgedekt was. Klinkt voor volwassenen allemaal erg eenvoudig maar voor kinderen is het best een opgave.
Na het klassikale werk kan er ook per 2 of in kleine groep geoefend worden. Deel letterkaartjes uit van alle letters en laat de kinderen de kaartjes in volgorde leggen. Als ze dit gedaan hebben, zijn er heel wat mogelijkheden:
- Eén letter wordt weggenomen en de andere leerlingen raden welke letter weg is.
- Twee letters worden van plaats gewisseld en de andere leerlingen zoeken de fout.
- De letters worden ondersteboven gelegd (nog steeds op volgorde). De leerlingen geven elkaar de opdracht om een letter te zoeken. Bijvoorbeeld: zoek de letter b. De leerlingen moeten dan aan de hand van de plaats in het alfabet het juiste kaartje omdraaien.
- De leerlingen bedenken bij elke letter een woord en verzinnen zo een alfabetische woordenrij.
- Een leerling trekt een letterkaartje uit de hoop (ze liggen niet meer op volgorde) en noemt de letter die er net voor en net na komt in het alfabet.
Met deze spelletjes zijn de leerlingen een hele tijd zoet. Ze zijn bedoeld om het alfabet eigen te maken en de volgorde van de letters te leren kennen. Als de basisleerstof onder de knie is, kan je beginnen werken met woordkaarten.
De leerlingen krijgen een setje woordkaarten (ongeveer 10 stuks) en leggen deze in de goede volgorde. Je kan de woordkaarten eenvoudig houden, door woorden met verschillende beginletter te kiezen maar je kan het ook moeilijker maken door woorden met dezelfde beginletter toe te voegen. Je kan de kinderen ook blanco woordkaarten geven en ze zelf woorden laten opschrijven.
Om het nog moeilijker kan je concreet materiaal erbij nemen. Laat de kinderen eens een bordveger, een balpen, een meetlat, een potlood en een stift op volgorde leggen. Bij deze opdracht moeten ze niet alleen de alfabetische volgorde zoeken maar moeten ze ook het woordbeeld in hun hoofd oproepen, aangezien ze het niet meer kunnen aflezen. Ook heel concreet is dat de leerlingen op alfabetische volgorde gaan staan volgens voornaam.
Tot slot nog een leuk spelletjes dat kan dienen als tussendoortje. Het is het leukst met een groep van max 10 kinderen dus het handigst is om de klas in twee groepen te verdelen. De leerlingen staan in een kring. Wanneer de leerkracht ja zegt moeten de leerlingen het alfabet zo ver mogelijk proberen op te zeggen. Enige moeilijkheid: er mag altijd maar één leerling aan het woord zijn. De leerlingen mogen niet afspreken wie welke letter zegt en vanaf dat er twee leerlingen tegelijk dezelfde letter zeggen, moet opnieuw begonnen worden. Als je in groepen werkt, is het eventueel leuk om hier een wedstrijdje van te maken en te zien welke groep het snelst het hele alfabet gezegd krijgt.
Ik somde voor jullie een heel aantal ideeën op die niet op papier uitgevoerd worden. Toch vind ik het belangrijk dat kinderen ook op papier bezig zijn met het ordenen van letters en woorden. Daarom maakte ik een huistaak om het alfabet en alfabetisch rangschikken verder in te oefenen. Als je de huistaak graag wil downloaden, klik dan op de afbeelding.
Pfoeh, dit werd een hele uiteenzetting. Hopelijk zijn jullie allemaal blijven lezen en heb ik jullie veel inspiratie kunnen bieden.
De juffrouw zegt 
Een gedachte over “Het alfabet inoefenen”